Piše: Maida Zagorac

Ovaj tekst predstavlja osvrt na izvještaj koji je rezultat rada tima Centra za edukaciju, savjetovanje i istraživanje CESI. Izvještaj se odnosi na djelovanje neokonzervativnih grupacija i njihovu političku agendu koja je suprotstavljena zakonima koji se odnose na seksualna i reproduktivna prava (SRP) u Evropskoj uniji.

Pojašnjenje pojmova:

– Izraz neokonzervativna prijetnja koristi se da bi se pozornost usmjerila na one političke agende koje se protive ostvarenju SRP-a, a provodi ih širok spektar društvenih aktera uključujuću religijske institucije, organizacie civilnog društva, građanske inicijative i političke stranke.

– Neokonzervativizam se koristi da označi obnavljanje tradicionalnih, desnih političkih opcija koje zagovaraju fundametalističku katoličku agendu osporavanja SRP-a uz pomoć savremenih tehnoloških alata kao što su društvene mreže, online mediji, ili putem građanskih inicijativa i peticija, a nerijetko i vrše uticaj na zastupnice i zastupnike Evropskog parlamenta prije donošenja odluke.

– Pojam “rodna ideologija” je stvorila Katolička crkva kao politički alat za zaustavljanje daljeg razvoja i ostvarivanja prava na seksualne i reproduktivne izbore. Ovim pojmom njegovi tvorci označavaju postignuća feminističkih, LGBT i pokreta koji se zalažu za ljudska prava. Tvorci ove ideologije navode da ista ugrožava prirodnu heteroseksualnu porodicu i uveliko utiče na donošenje zakona koji se odnose na spol, rod, seksualnost, porodicu i reprodukciju.

Djelovanje neokonzervativnih grupacija

Neokonzervativne grupacije svoju ideološku argumentaciju iskazuju kroz redefinisanje tradicionalnih moralnih vrijednosti koje su ugrožene procesima liberalizacije, sekularizacije a za to kao glavne krivce vide feministkinje, “međunarodni gej lobi”, kao i vladajuće političke klase. Ove grupacije uživaju veliku podršku Katoličke crkve, a nerijetko su pripadnici_e istih vjernici i vjernice, te su i agende ovih grupacija u potpunom saglasju sa naukom Katoličke crkve, što je istovremeno usmjereno na ograničavanje prava i diskriminaciju “drugih i drugačijih”.

Evropski konsenzus o seksualnim i reproduktivnim pravima (SRP) na osnovu koga EU ima vodeću ulogu prilikom definiranja ovih prava kao individualnih ljudskih prava, ističe se kao glavni element prijetnje stavovima institucionalne crkve o pitanjima seksualnosti, reproduktivnog zdravlja, porodice i rodne ravnopravnosti, te u skladu s tim neokonzervativna agenda se uspostavlja kao borba za zaštitu i odbranu ovih “ugroženih” vrijednosnih kategorija a kao alat za to vješto se koristi pojam “rodna ideologija”.

Neke od neokonzeravitvnih grupacija su: online peticijska platforma CitizenGo, HazteOir; francuska inicijativa La Manif PourbTous (Prosvjed za sve); Eoropean Dignity Watch; Evropski kršćanski pokret; Federacija katoličkih obiteljskih udruženja u Evropi; Inicijativa U ime obitelji u Hrvatskoj; Evropski centar za pravo i pravosuđe koja je i najutjecajnija u provođenju neokonzervativne agende jer ima savjetodavni status pri nekim od institucija EU i brojne druge.

Uticaj neokonzervativnih grupacija na usvajanje izvještaja Estrela, Lunacek i Zuber

Direktan politički uticaj neokonzervativinih grupacija na području SRP-a je vidljiv na primjerima organiziranog zagovaranja protiv usvajanja izvještaja Estrela, Lunacek i Zuber. Neobavezujući izvještaj o seksualnom i reproduktivnom zdravlju i pravima Odbora za ženska prava i rodnu ravnopravnost nazvan “Estrela” je isticao rodnu neravnopravnost kao glavnu prepreku u ostvarenju SRP-a žena, sadržavao je preporuke u oblasti regulacije i praćenja prigovora svijesti u ključnim profesijama, ali one koje su promovisale prava i zdravlje LGBT osoba. Ovaj izvještaj nije usvojen u Evropskom parlamentu zbog intenzivnog zagovaranja neokonzervativnih aktera provedenog preko online platforme CitizenGo, pritiska u vidu 50.000 e-mail poruka upućenih zastupnicama i zastupnicima u Evropskom parlamentu u kojima se navodi da Evropski parlament nema pravo glasati o navedenim pitanjima.

Protiv izvještaja “Lunacek” koji sadrži aktivnosti i mjere kojima se želi suzbiti homofobija i transfobija u EU je također pokrenuta žestoka kampanja na online platformi CitizenGo koja je popraćena sa 200.000 e-mail poruka, koje su stigle zastupnicama i zastupnicima. Evropski parlament je bez obzira na ovaj pritisak usvojio ovaj izvještaj i tako odlučio da LGBT osobe imaju pravo na jednako poštovanje i zaštitu od bilo kakve diskriminacije.

Izvještaj “Zuber” koji nosi puni naziv “Ravnopravnost muškaraca i žena EU-2012” obuhvata pitanja rodne ravnopravnosti i zaštite prava žena u područjima tržišta rada, političke participacije, rodno zasnovanog nasilja, te sekslualnog i reproduktivnog zdravlja. Izvještaj nije usvojen u Evropskom parlamentu pod uticajem platforme CitizenGo koja ga je proglasila bespotrebnim i bezvrijednim. Ovo dovodi do zabrinjavajućeg zaključka – ne postoji većinska podrška pravima žena i rodnoj ravnopravnosti u Evropskom parlamentu.

Uticaj ovih grupacija je vidljiv i kroz činjenicu da je jedna od samo dvije Evropske građanske inicijative koje su uspjele svoje prijedloge iznijeti pred Evropsku komisiju inicijativa nazvana “One of Us” koja je prikupila manje od 1.9 miliona potpisa podrške. U inicijativi se navodi da je embrij jedan od nas i zahtjeva se prestanak i zabrana finansiranja aktivnosti koje uključuju uništavanje embrija u području istraživanja. Ovo bi značilo zaustavljanje daljeg razvoja i istraživanja u području medicine a kojim se poboljšava terapija za degenerativne bolesti. Inicijativa je predstavljena u Vatikanu i dobila je podršku i javni blagoslov oba tadašnja vjerska poglavara. Sredstva za ovu inicijativu su u većini bila donacija dvije organizacije čiji su predsjednici bili tadašnji zastupnici u Evropskom parlamentu. Ali nakon dvije godine Evropska komisija odlučuje da neće započeti sa predloženim promjenama.

Ako podršku ovim inicijativama postavimo u odnos sa stvarnim stanjem, vidljivo je da neokonzervativni akteri ostvaruju veći uticaj, nego što realno iznosi njihova brojčana snaga i da se ustvari radi o jednoj maloj, ali organiziranoj i finansijiski jakoj grupi grupi zagovarača religijsko-političke agende.

Stvarna priroda i cilj neokonzervativnih grupacija

Ove grupacije su u svojoj osnovi političke inicijative koje manipulišu religijskim diskursom i koriste javne i političke prostore za ostvarenje svojih ciljeva. Kao karakteristika njihovog djelovanja pojavljuje se manipuliranje konceptom i praksom aktivnog građanskog sudjelovanja u političkom životu i to kroz građanske inicijative, online medije i društvene mreže. Neokonzervativni akteri sklapaju taktička savezništva koja imaju dvije karakteritike: postoji primjetna tendencija da male demokršćanske stranke sklapaju savezništva sa sekularnim strankama, a druga značajka je da postoje nejasne granice između religijskog i sekularnog tj. saradnja između crkvenih i svjetovnih aktera u području osporavanja politika koje se tiču SRP-a.

Postoji povezanot između evropskih neokonzervativnih grupacija i onih u SAD-u – zajednička politička agenda, finansiranje evropskih grupacija iz izvora SAD-a, kao i veza među pojedinim pripadnicima istih. Ove veze teže ka izgradnji globalnog neokozervativnog pokreta. Kod neokonzervativnih grupacija i njihovog djelovanja zastupljena je dobra organiziranost i umreženost, sve veća profesionalnost i novčana netransparetnost. U svom argumentcijskom diskurusu ove grupacije počinju preuzimati važne koncepte poput demokratije i ljudskih prava, ali sa selektivnom pristupom – promiču pravo na kulturu i religiju, ali odbacuju univerzalnost i nedjeljivost ljudskih prava. Njihova karakteristika je i upotreba dezinformacija kao npr. obmanivanje da je zalaganje za SRP-a zapravo promicanje prisilnih abortusa. Konačni cilj neokonzervativnih nastojanja je sticanje političke moći i uključivanje katoličkih religijskih vrijednosti u javne politike i zakonodavstvo.

Djelovanje neokonzervativnih grupacija u Republici Hrvatskoj

Republika Hrvatska je sekularna država u kojoj postoji snažan politički uticaj Katoličke crkve. 2006. godine prilikom pokušaja uvođenja školskog programa seksualne edukacije počinje javno djelovanje organizacija koje promiču agendu “zaštite života, obitelji i religijske slobode”. U posljednjih nekoliko godina broj ovih grupa i inicijativa se povećava. Ove grupacije aktivno rade na sprječavanju uvođenje programa zdravstvenog/seksualnog obrazovanja u škole, ograničavanju prava prekida trudnoće, a najvidljiviji rezultat njihovog djelovanja je referendum putem kojeg je u Ustav Republike Hrvatske unešena diskriminatorska odrednica braka kao zajednice muškarca i žene. Pomenute organizacije iskazuju svoje ideje kroz programe političke stranke HRAST koja se zalaže za zakonsku zabranu prekida trudnoće i medicinski potpomognute oplodnje. Ove organizacije i inicijative uživaju podršku Katoličke crkve u Hrvatskoj što je bilo očito prilikom prikupljanja potpisa za raspisivanje referendnuma o ustavnoj definiciji braka.

Izvještaj je dostupan na hrvatskom i engleskom jeziku ovdje.